Lelijke heksen

Benodigdheden:

1. houtskool
2. pastelkrijt
3. wit tekenpapier A4
4. zwart papier voor achtergrond
5. haarlak

Vooraf

Waaraan herken je een heks? Welke voorwerpen of dieren associeer je met een heks? Hoe ziet een boze heks eruit? Denk aan gezichtskenmerken als mond, ogen en wenkbrauwen.
Laat leerlingen eerst op een kladje oefenen met houtskool. Leg uit hoe je  kleurverschillen maakt en hoe je met je vingers of een papieren doekje vlakken en lijnen kunt uitvegen. Met kneedgum kun je fouten verwijderen. 

Wat moet je doen?

1. Teken met houtskool het gezicht plus de hoed van een heks.
2. Kleur het gezicht in met pastelkrijt in een koude kleur. 
3. Teken daarna met houtskool ogen, neus en mond in het gezicht. 
4. Teken de schouders met een deel van de jurk. 
5. Kleur de hoed zwart. 
6. Teken rondom dingen die te maken hebben met heksen/Halloween. 
7. Fixeer het werk met haarlak. 

Beeldaspecten: kleur, nuance.

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 7. 

Gespiegelde pompoenen

Benodigheden:

1. zwart knutselpapier A4 
2. oranje knutselpaper half A4
3. liniaal
4. potlood
5. schaar en lijm
6. snijmesje en snijmat

Wat moet je doen?

1. Verdeel het zwarte vel met potlood en liniaal in vier rechthoeken. 
2. Verdeel elke rechthoek verticaal in tweeën; je hebt nu 8 vakken. 
3. Verdeel het oranje vel in vier rechthoeken en knip ze uit. Hieruit knip je straks de vier halve pompoenen.
4. Teken tegen de lange kant van een oranje velletje de helft van een pompoen. Teken hierin een oog, een halve mond en een halve neus. 
5. Knipt de pompoen uit; zorg dat de rest van het papier heel blijft.
6. Snijd oog, mond en neus uit. 
7. Plak nu deze halve pompoen tegen de middellijn van een zwarte rechthoek. 
8. Plak het restant van de uitgeknipte pompoen aan de andere kant van de zwarte rechthoek; ook oog, neus en mond. 
9. Herhaal dit drie keer, zodat je vier pompoenen hebt. Zorg dat de er geen twee zwarte of twee oranje achtergronden tegen elkaar liggen. Zie voorbeeld. 

Beeldaspecten: ruimte (positief en negatief), kleur 

Halve heksen

Benodigdheden:

1. tekenpapier A4
2. potlood
3. viltstiften
4. wit potlood of gel-pen
5. zwart papier voor achtergrond

Start de les met een klassengesprek over heksen en/of Halloween. Wat is Halloween? Wat vieren we dan? Wat heeft een heks te maken met Halloween? Waaraan kun je een heks herkennen? Welke spullen doen je denken aan een heks? Welke dingen heeft een heks vaak bij zich? Wat kun je zeggen over de kleding van een heks?

Wat moet je doen? 

1. Schets met potlood de onderste helft van het lichaam van een heks: rok en benen. Teken daaromheen dingen die met heksen of Halloween te maken hebben. 
2. Trek  op ongeveer 1/3 deel vanaf de onderkant een horizonlijn. 
3. Kleur de tekening met viltstift. 
4. Kleur de achtergrond met viltstift. 
5. Plak je tekening op een zwart vel. 
6. Teken op de rand met wit potlood of gel-pen dingen die bij heksen passen. 

tekeningen gemaakt door leerlingen van groep 7

Pompoenen, net als Yayoi Kusama

Benodigdheden:

1. zwart papier A4
2. gekleurd papier
3. zwarte markeerstift
4. zwarte fineliner
5. schaar
6. lijm 
7. wit potlood

Over de kunstenaar

Yayoi Kusama (1929) is een Japanse kunstenares. Ze maakt schilderijen, beelden en grote installaties met spiegels en veel licht die oneindigheid symboliseren. Al haar kunstwerken hebben een ding gemeen: stippen. Ze wordt daarom ook wel 'princess of the polka dots' genoemd. 

Al op jonge leeftijd wilde Kusama kunst maken, maar haar traditionele Japanse ouders vonden dit maar niks. Daarom vertrok ze naar New York en sloot zich aan bij de kunstenaars aldaar, waaronder Andy Warhol. 

Als klein meisje had Kusama een hallucinatie waardoor ze in paniek raakte: de bloemen in een bloemenveld begonnen tegen haar te praten. De bloemen zagen eruit als stippen en zo ver ze kon kijken zag ze deze stippen. Dit gaf haar het gevoel dat ze verdween in een oneindige wereld vol stippen. 

Deze ervaring vormt de basis voor haar latere werk: "Onze aarde is slechts een stip onder de miljoenen sterren in de kosmos. Stippen vormen een weg naar de oneindigheid." 

Ook al is Kusama inmiddels in de 90, ze schildert nog elke dag. 

Kusama's kunst

Bekijk werk van Kusama en bespreek dit. Wat valt op? 

• grote en kleine stippen geven de vorm van een voorwerp aan
• achtergronden van schilderijen bestaan vaak uit driehoekjes
• veel pompoenen
• felle kleuren

Links:

Museum Tate, Londen, wie is Yayoy Kusama

Kusama museum, Tokio, info voor kinderen 

Opdracht: 

1. Teken op gekleurd papier drie pompoenen en knip ze uit. Geef met dikke en dunne stippen de segmenten van de pompoen aan.
2. Teken op het zwarte vel met wit potlood driehoekjes. Begin met een zigzaglijn en teken van daaruit verdern. 
3. Plak de pompoenen op de achtergrond en zorg voor overlapping. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, lijn, ruimte (overlapping) 

Kunstwerken gemaakt door leerlingen van groep 6

Herfstblaadjes vangen

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier A3 formaat
2. oliepastelkrijtjes
3. vloeibare waterverf of verdunde ecoline
4. kwasten
5. pot water

Wat moet je doen?

• Trekken onderaan het vel op de smalle kant je handen om met potlood; laat de naar elkaar wijzen. Vraag eventueel hulp aan je schoudermaatje. 
• Kleur de handen in met oliepastel. 
• Teken boven de handen blaadjes die naar beneden dwarrelen. Kleur ze in met oliepastel in herfstkleuren.  
• Verf de achtergrond met verdunde vloeibare waterverf en laat daarbij een paar cm van de rand vrij zodat er een natuurlijke lijst ontstaat.

Variant: kies echte herfstblaadjes in plaats van getekende. Plak ze op je tekening NA het verven en drogen van de achtergrond. 

Beeldaspecten: kleur, vorm

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 4. 

Herfstblaadjes met vloeipapier

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier A4
2. vloeipapier in herfstkleuren
3. kwast
4. pot met water
5. witte wasco

Laat diverse vormen van boombladeren zien. Bladeren zijn organische vormen (beeldaspect: vorm). Bespreek welke kleuren bij de herfst horen: warme kleuren zoals, rood, geel en bruin (beeldaspect: kleur).

Wat moet je doen? 

• Teken met witte wasco herfstbladeren in verschillende vormen. Teken de nerven.
• Scheur dan stukjes van vloeipapier; niet te klein. Plak ze vast door elke keer een deel van het tekenvel nat te maken en daarop een stukje vloeipapier te leggen. Vul zo het hele vel. Zorg dat het vloeipapier goed nat is, zodat het kleur kan afgeven.

• Laat het vloeipapier een beetje aandrogen, maar niet volledig droog worden. Trek het vloeipapier eraf en de getekende herfstbladeren zullen weer zichtbaar zijn.

Beeldaspecten: vorm, kleur.

Werkstukken gemaakt door leerlingen in groep 5. 

Albatros, Yorick Goldewijk

Niet vaak werd ik zo gegrepen door een boek als door Albatros van Yorick Goldewijk. Uiteraard door de inhoud, daarover straks meer, maar vooral ook om wat je er als leerkracht in de klas mee kunt doen. Albatros is bij uitstek geschikt als samenleesboek. Het biedt tal van gespreksonderwerpen om dieper over na te denken en te bespreken: oorlog, vriendschap, onverdraagzaamheid, nepnieuws.

Krijg je de aanschaf van 25 exemplaren voor de hele klas niet rond, gebruik Albatros dan als voorleesboek bij je lessen begrijpend luisteren. 

Plot
Albatros speelt zich af in een land waar Zuiderlingen en Noorderlingen al tientallen jaren met elkaar in oorlog zijn. Als Abel op een dag wakker wordt, ontdekt hij dat alle mensen in dieren zijn veranderd. Zijn vader is een hond en zijn moeder een hert. Vlak voor haar spraakvermogen helemaal weg is, smeekt zij Abel op zoek te gaan naar andere mensen. Samen met zijn vader, de hond, trekt hij naar het vijandige Noorden. Daar ontmoet hij de 15-jarige cynische en wantrouwende Kat. Ze besluiten samen op reis te gaan om andere mensen te zoeken. 

Waarom worden alle mensen in dieren veranderd? Is het de erfzonde, een straf van God of een teken uit het universum? Kat denkt het wel te weten, want mensen maken volgens haar alles kapot - en niet alleen in een oorlog. Maar naarmate ze langer samen optrekken, krijgen Kat en Abel respect voor elkaars verschillen en ontstaat er een hechte vriendschap. 

Begrijpend luisteren 
De plot over in dieren veranderde mensen mag dan fantasy zijn, de onderliggende thematiek is actueel. De slepende oorlog tussen Zuiderlingen en Noorderlingen wordt gevoed door propaganda, nepnieuws en ingesleten haat. Door de ogen van Abel en Kat zien leerlingen dat dingen die mensen elkaar aandoen, de menselijkheid wegnemen. 

De rijke, beeldende taal van Goldewijk, vol sterke metaforen en symboliek, daagt leerlingen uit om dieper na te denken over deze zware thematiek. Het boek biedt daarmee veel aanknopingspunten om te onthouden, begrijpen, toepassen, analyseren, evalueren en creatief te denken volgens de taxonomie van Bloom.

Algemene gegevens: 
Titel: Albatros
Schrijver: Yorick Goldewijk 
Cover: Martijn van der Linden
Jaar van uitgifte: 2025
ISBN: 9789021686608
Uitgeverij: Ploegsma

Met een gouden randje

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier op A4 formaat
2. potlood
3. liniaal
4. plakkaatverf
5. kwast
6. goudkleurige markeerstift

Vraag leerlingen herfstbladeren meenemen. Bekijk deze samen en bespreek de verschillende vormen: hartvormig, ovaal, rond, langwerpig enz. Ook de samenstelling van de bladeren kan verschillen: een blad kan enkelvoudig zijn of samengesteld uit meerdere blaadjes (geveerd of handvormig). 

Wat moet je doen?

1. Schets een aantal bladeren op het tekenvel: alleen de buitenranden en de steel. Ze mogen elkaar niet overlappen, wel mogen delen van het blad van het tekenvel 'afvallen'. Maak het tekenvel vol. 
2. Trek met potlood en liniaal schuine lijnen: twee van links naar rechts en twee van boven naar beneden. Zorg dat de lijnen de blaadjes doorkruisen.  
3. Kies vier warme kleuren verf: twee voor de bladeren en twee voor de achtergrond. 
4. Verf binnen een vak de bladonderdelen in één kleur en de achtergrond in een andere kleur. In het vak ernaast krijgen de bladonderdelen kleur drie en de achtergrond kleur vier.
   
5. Laat drogen. Trek de buitenlijnen van de blaadjes en de schuine lijnen over met goudkleurige stift. 

Beeldaspecten: vorm, kleur, nuance

Werkstukken gemaakt door leerlingen van groep 8. 

Dwarrelende herfstbladeren

Benodigdheden:

1. wit tekenpapier op A4 formaat
2. waterverf
3. penselen
4. pot water
5. zwarte markeerstift, breed en smal
6. gekleurd papier voor achtergrond

Vraag leerlingen in de week voorafgaand aan deze les herfstbladeren te drogen en mee te brengen.

Wat moet je doen? 

1. Kies een blad en trek dit enkele keren om met potlood. Zorg dat de blaadjes niet allemaal op dezelfde manier op het papier staan, laat ze dwarrelen! Overlapping van blaadjes mag. Teken ook halve blaadjes tegen de rand. 
2. Kleur de blaadjes in met waterverf. Kies warme herfstkleuren en breng kleurovergangen aan door de natte verf in elkaar over te laten lopen (nat in nat). 
3. Verf de achtergrond blauw. Zorg ook hier voor kleurnuances. Je hoeft niet precies tot aan de blaadjes te verven, want deze worden nog omlijnd.
4. Laat drogen en plak je werk op een gekleurde ondergrond. Omlijn de bladeren met zwarte markeerstift. Gebruik een fineliner voor de bladnerven. 
5. Laat de omlijning en nerven doorlopen op het gekleurde achtergrondpapier.

Beeldaspecten: kleur en nuance. 

Werken zijn gemaakt door leerlingen van groep 8. 

Verhalen uit Wisselweg Woud

In Verhalen uit Wisselweg Woud nemen Vickie Cowie en Charlie Mackesy ons mee naar een sprookjesachtige wereld vol elfjes, kabouters en allerlei andere mythische wezens. In een raamvertelling op rijm vol warmte en humor lees je verhalen over de bewoners van Wisselweg Woud, een magische kever, de slimme mol Melvin, de geest van Slot Snittingen en Wouter het Waterpaard. 

Het taalgebruik in het boek is rijk, sfeervol en grappig en laat veel ruimte voor fantasie. Hilarisch is de tekst over majoor De Wit die een mol in zijn tuin heeft. Bij de winkel van L. de Behanger, mollenvanger, vraagt hij advies. 

"Wat het ook vaak goed doet, 
is visafval op hun stoep,
Want waar ze echt niet tegen kunnen, 
is verse dierenpoep." 

De poep smeerde hij uit,
dat leek hem beter
over zijn hele tuin
iedere vierkante meter.

Melvin de Mol interesseerde het geen zier
Die at onder de grond een heerlijke pier. 

De vertaling is van Arthur Japin. Het vertalen van teksten op rijm is net even lastiger dan een gewoon verhaal. Dit merk je nu en dan in het metrum en de door elkaar gebruikte rijmschema's binnen een verhaal. 

De illustraties zijn van Charlie Mackesy, die we kennen van De jongen, de mol, de vos en het paard. Met ogenschijnlijk lukraak getekende zwarte inktlijnen, ingekleurd met slechts enkele kleuren waterverf, vergezelt Mackesy de verhalen van prachtige prenten.  
Het boek is sjiek vormgegeven met linnen rug, en leeslint en een getekend schutblad van Wisselweg Woud en omgeving. 

Algemene gegevens 
Titel: Verhalen uit Wisselweg Woud
Oorspronkelijke titel: Tales from Muggleswick Wood
Schrijver: Vicky Cowie 
Illustraties: Charlie Mackesy
Jaar van uitgifte: 2025
ISBN: 9789021686530
Uitgeverij: Ploegsma